Zorg over grafmonument Tjerkwerd

Van een afstandje ziet het er nog gaaf uit. Wie er met de neus wat dichter bij gaat staan, ontdekt al gauw heel wat onvolkomenheden. Ook een grafmonument is vergankelijk. De voogdij van de hervormde Sint Petruskerk in Tjerkwerd heeft goede hoop dat en grondige restauratie het leven van het uitzonderlijke kunstwerk weer met minstens een eeuw verlengt.

TJERKWERD – Beelden, schilden, doodskoppen, vazen met verwelkende bloemen, hoornen des overvloeds, een liggende zandloper, andere symbolische beeltenissen. Vlak boven de zwaar verzakte stenen kerkvloer prijken vier loden grafkistplaten. Twee houten balken stutten het vier meter brede en bijna drie meter hoge grafmonument. Een stevig steuntje lijkt geen overbodige luxe. Het monument – heel lang door hoge kerkbanken aan het oog onttrokken – helt aan de rechterkant zwaar over. Een van de stalen steunpennen, die dertien jaar geleden bij een conserveringsbeurt het monument aan de achtermuur verankerden, moet zijn doorgeroest. Hierdoor ontstaan op verschillende plaatsen barsten en scheuren. ‘Dizze is fan fan seis wiken werom’, wijst koster Michiel de Jong. ‘Hy giet no hurd fan ús of.

Der moat gau wat barre, oars is it te let’, waarschuwt hij. De verzakking heeft letterlijk
een diepere oorzaak. Onder de vloer bevindt zich een manshoge grafkelder, waarvan de fundamenten hun beste tijd hebben gehad. In de kelder liggen de stofíelijke resten van Watse van Camminga, zijn vrouw Rixt van Donia, en hun zoon en dochter. Senior, erfheer van Amelandt,  overleed in 1668, twee jaar later gevolgd door dochter Ebella, die slechts vijftien jaar werd. Zoon Duco stierf op zijn 27ste, in 1680. Moeder Rixt, die haar kinderen overleefde, werd een jaar later in de kerker bijgezet Het monument dateert uit die tijd.

‘It moatte sosjale minsken west ha. Se hienen in tige goede namme ûnder de befolking. Ut allegearre âlde geskriften kinst dat ek dúdlik helje. Fral Rixt stie by sawol de adelllke femyljes yn Fryslån  as it gewoane  folk heech oanskreaun’, zegt De Jong. Die goede naam moet volgens hem ook de reden zijn geweest waarom het grafmonument in revolutiejaar 1795 een al te grote vernieling bespaard bleef. Her en der in de republiek sloeg het gepeupel fysieke bewijzen van de feodale (land)adel aan gort. De Jong: ‘Mar hjir yn ús tsjerke hâlden de lju harren yn. Der binne, mear foar de foarm, wol in pear skampers útdield, mar mear ek net. lt earste wat der by sokke byldenstoarmen barde, wie it ôfslaan fan de noazen. Dy fan ús binne noch sa geef as kryt. De boel stikken meitsje, dat hienen de Van Cammingas skynber net fertsjinne’.

Het grafmonument was lange tijd eigendom van de aanvankelijk uiterst vermogende familie. Door allerlei oorzaken verarmden de Van Camminga’s, van wie de laatste nazaat een halve eeuw geleden in Amerika platzak en kinderloos overleed. De vraag is wie het kerkmonument nu bezit. De Jong durft het nauwelijks hardop te zeggen, maar feitelijk is dat niemand minder dan Beatrix. De koningin heeft de titel Vrijvrouwe van Ameland via-via van de Van Camminga’s overgeërfd. Zij zou de restauratie dus eigenlijk moeten bekostigen. Adel verplicht, knipoogt de kerkbewaarder. Hoewel formeel geen eigenaresse is de kerkvoogdij druk in de weer met het aanschrijven van fondsen en overheidsinstellingen, om toch het broodnodige herstel te kunnen uitvoeren. Dat heeft al voldoende geld opgeleverd om begin volgend jaar het enkele tonnen wegende monument te ontmantelen en met een heftruck in onderdelen uit het kerkgebouw te halen.

De Jong: ‘Dy operaasje allinnich al kostet san boel jild datsto der in leuke lúkse wente fan
keapje kinst. lt opknappen fan de kelder, it opheechjen fan de flier en de restauraasje fan it
monumint sels kostje like folle as in frijsteand hûs. Dan kinst wol begripe dat it doarp soks
net allinnich út de âld sok skodzje kin… De Rijksdienst voor de Monumentenzorg lijkt inmiddels bereid een duit in het zakje te doen, op advies van de museale wereld. De Jong kreeg recentelijk nog de directeuren van het Fries Museum en zelfs het Rijksmuseum over de kerkvloer. Het eerste half uur konden ze volgens hem nauwelijks een woord uitbrengen. ‘Sa bysûnder fûnen se dit unike gefal. Oan beide musea kinne wy it sa meijaan. Wij halen het op, het kost jullie verder niks, seinen se. Mar dat ha wy harren fuort dúdlik makke.

lt grêfmonumint moat yn dizze tsjerke bliuwe! Oer ús lyk, soe ik hast sizze. Derom moatte dy stikken aansens ek earne yn Tsjerkwert opslein wurde. At se búten it doarp bedarje soenen, bist se kwyt. Do moatst it each der wol op hâlde..’ Het adellijk monument in de Sint Petruskerk in Tjerkwerd moet snel worden gerepareerd volgens koster Michiel de Jong. ‘Oars is it te let.’

Foto LC/Catrinus van der Veen