Lezing van Koos Stel over het kerkhof van Tjerkwerd
5 maart 2017, St. Petruskerk, Tjerkwerd
Verslag van Anne de Vries
Uitgangspunt
Uitgangspunt voor zijn verhaal was de onlangs opgegraven steen van Sybrandus Winsemius, wiens vader predikant in Tjerkwerd was. Wat staat er op een grafsteen of is juist weggelaten? Alle wetenswaardigheden illustreerde Koos Stel met diabeelden. Meestal gebruikte hij voorbeelden van de Tjerkwerder begraafplaats, soms ook van plekken elders in Nederland.
Boeiende informatie
Alle mogelijke onderwerpen kwamen voorbij.
– Voor- en achternamen op grafstenen, alleen de voornaam, of helemaal geen naam.
– Geboortedatum, met ster vooraf; sterfdatum met kruisje vooraf.
– Beroepen.
– Fries of Nederlands.
– Veel of weinig gegevens op grafstenen.
– Grafsymboliek: aren, fakkel, lauwerkrans, palm- en olijftak, tulp (ijdelheid), zon, ster (wond van Christus), roos (reinheid), bazuin, klimop, treurwilg (tranen), etc. De Joodse Davidsster, of Griekse- / Romeinse afbeeldingen zoals de slang. Van alle symbolen omschreef Koos Stel de betekenis.
– Grafgedichten en teksten over de opstanding. Theologisch interessant vanwege de uiteenlopende aannames: de dode is onmiddellijk in de hemel, of bereikt die pas op de dag van de opstanding.
Eerder in het verhaal kwamen het knekelhuisje, de knekelput en het knekelgraf aan de orde. Ook het begraven in de kerk (verboden in 1827) en buiten de kerk. Het toegangshek en de ‘ommegang’.
Pleidooi
Tot slot hield hij een pleidooi voor het opknappen en inrichten van het baarhokje als een bezoekershuisje. Daarin zou interessante informatie over grafcultuur een plaats kunnen krijgen. Ook bleek hij een voorstander van het gebruik van een ‘dodenhuisje’, huisvormig houten geraamte dat op een net gedolven graf wordt geplaatst, al of niet versierd met bloemen. In Noord Friesland is dit nog regelmatig te zien.
