Wat is de relatie tussen Tjerkwerd – Ameland – Nassau ? Nou dat zit zo: Watze Camminga (hij woonde op het Waltaslot) was Heer van Ameland. Na zijn overlijden in 1668 werd zijn vrouw Rixt Camminga – Donia Vrouwe van Ameland.
Hun kinderen waren in 1650 ,1653 en 1655 overleden. Rixt overleed 1681 ( zie het monument van Watze en Rixt in de st Petrus kerk) en zo gebeurde het dat de erven van Rixt, Ameland verkochten aan stadhouder Johan Willem Friso van Nassau. Hier volgt een artikel uit de LC van ?-?-2004.
Driehonderd jaar geleden in 1704 kregen de Nassaus via een onderonsje Ameland in bezit. Het gaf stadhouder Johan Willem Friso het recht er op konijnen te jagen. De Amelanders hebben weinig van de Nassaus gemerkt.
Door Eva Vriend
AMELAND – Duizend mensen zouden zich er 170 dagen voor in het zweet hebben moeten werken. Dan hadden ze in 1704 het eiland Ameland kunnen kopen. Maar het was stadhouder Johan Willem Friso die er 170.000 carolusguldens voor neertelde. Volgens Arent Pol van de Koninklijke Nederlandse Munt verdiende een arbeider toen per dag één carolusgulden, indertijd de gangbare munteenheid. Omdat het dit jaar driehonderd jaar geleden is dat het eiland in handen kwam van de Oranje Nassaus heeft Douwe de Boer uit Hollum de geschiedenis van de transactie eens uitgezocht.
De koninklijke familie heeft formeel natuurlijk niets meer over Ameland te zeggen. Als historische restant staat inde trits aan titulatuur van koningin Beatrix nog Vrijvrouwe van Ameland vermeld. En de eendenkooi voorbij Buren heet Oranje Nassau.
Het eiland was eeuwenlang in handen van de familie Cammingha. Die stierf in 1681 uit. Via vererving kwam het eiland in bezit van de families Thoe Schwartzenburg en Hohenlansberg.
Die hadden er weinig belang bij en boden het de stadhouder aan. Dit kwam eigenlijk door Bavius Nauta, eind zeventiende eeuw een invloedrijk man in Friesland. Nauta woonde op landgoed Hartstate onder Dearsum, was volmacht in de staten van Friesland en vroedman en schepen van Leeuwarden. En hij was getrouwd met Rixt Metz. Haar man was voor de Thoe Schwartzenburg en Hohenlansbergs de rentmeester op het eiland. Metz is nog steeds een veelvoorkomende naam op Ameland. Dus via een onderonsje tussen Gerbrandus Metz en zijn zwager Nauta ging het eiland naar de Oranjes. De 170.000 carolusguldens mocht in drie termijnen worden betaald. In klinkende gelde, contant in het handje.
Op het Slot van Ballum werd de deal beklonken. Dat slot bestaat niet meer. Op die plek staat nu het gemeentehuis. Na de officiële ondertekening van de akte met zegels in zwarte lak, kreeg de nieuwe eigenaar de sleutel van het slot overhandigd. Symbolisch werd een graszode uit de grond gestoken. Buiten klonken enkele kanonsschoten. Johan Willem Friso was zelf niet bij de plechtigheid aanwezig, maar Gerbrandus Metz stuurde hem als welkomstgeschenk gerookte krabben, vier houtsnippen, een houtduif en enige lijsters. Zelf geschoten, want Gerbrandus hield van jagen.
De Amelanders merkten weinig van de wisseling van eigenaar. Het eiland bleef een zogenoemde vrije heerlijkheid. De Amelanders hoefden geen belastingen te betalen. Johan Willem Friso verkreeg wel het recht om op konijnen te jagen, en wat er aanspoelde op het strand was ook voor hem.
Met de komst van de Fransen in 1795 raakten de Oranjes hun bezittingen kwijt, waaronder Ameland. Het eiland werd bij de provincie Friesland gevoegd. Het kreeg een officieel gemeentebestuur en werd fn 1801 als 31ste grietenij bij de provincie gevoegd. Het betekende het einde van de vrije heerlijkheid.
