”Een vertrouwd beeld voor altijd verloren,,
Uit BN 25-5-1956
“Krotopruiming” is een modern woord en wat ons betreft, geve men dit woord een zo groot mogelijke inhoud. Maar elke medaille heeft een keerzijde. Met het verdwijnen van oude woningen verdwijnt ook onafwendbaar een stukje dorpsbeeld zo niet dorpsgeschiedenis.
Maar zo is het nu eenmaal ‘s werelds beloop. Alles wisselt en verandert. Het oude vertrouwde maakt plaats voor ‘t nieuwe. Zo gaat dat ook in Tjerkwerd. Ook hier staat de tijd niet stil. Een blokje woningen aan de Singel, vor jaren eigendom van Rienk Posthumus, die later te Bolsward aan de Snekerweg woonde en op hoge leeftijd nog zo ongelukkig aan zijn einde kwam, later gekocht door H.de Jong, die het weer overdroeg aan de gemeentebestuur van Wonseradeel, valt (of als u dit leest misschien reeds viel) onder de meedogenloze slopershamer om plaats te maken voor nieuwbouw. Wij waren er j.l. dinsdag getuige van hoe de werklieden de boel naar beneden haalden en de dakpannen ratelend aan diggels vielen.
Dit was voor ons een goede aanleiding om de laatste bewoner van dit pand Tjitte Wijngaarden, eens op te zoeken. Hij woont nu in een ruime diaconiewoning aan de Trekvaart, eigenlijk een herenhuis in vergelijking met het knusse woninkje aan de Singel.
De klompen stonden voor de deur, de baas was dus thuis. Onder het aardappel jassen hebben we gezellig gebabbeld over het verleden. Daar kan Tjitte Wijngaarden van meepraten, hij is reeds 81 en zijn geheugen laat hem nog niet in de steek. Alleen bij het lezen moet de fok op en de skonken willen niet al te best meer mee, maar verder is hij zo kras als het maar kan. Als de predikant hem eens opzoekt met een fleurig “Kom, ik moet ook maar weer eens bij de oude Wijngaarden zien”, protesteert hij prompt. Immers, alles wat “oud” is beschouwd men spoedig als iets minderwaardigs en Tjitte voelt zich nog jong van hart.
De ouderen in heel ons groot lezers-rayon zullen hem nog wel kennen, want 40 jaar lang trok hij Zuid-West Friesland rond met zijn pot- en porceleinkar. Kooiker had dat ook al gedaan met de hondekar, maar Tjitte Wijngaarden ruilde de honden spoedig voor een kedde. Hij heeft er meer dan één gehad en het waren heus geen afgeleefde beestjes, mar altijd fleurige, helderoppe dieren, waarmee hij schoon voor de dag kon komen. Een van de meest bekende routes was die over Nijland en Folsgare, maar toen later de wegen werden verhard trok hij ook naar Ferwoude en Gaast. Zelfs tot Wommels was hij een bekende verschijning. Op 22 februari dit jaar is hij pas uit het huis aan de Singel getrokken. Het werd oud en was niet meer geheel winddicht en in de strenge winter was het er moeilijk te harden.
Sommige Tjerkwerders zeiden wel eens meewarig: `De âlde Tjitte kin wol deafrieze`, maar zover is het gelukkig niet gekomen. 37 jaar heeft heeft hij in het huis aan de Singel gewoond. Voor hem woonde Sjoerd de Witte er. Hoe oud het huis wel is valt moeilijk te zeggen, vermoedelijk was het wel het oudste van heel Tjerkwerd . En wat zal er een lief en leed in zijn gleden. Er is in geliefd en gevrijd door jonge paartjes. Er zijn tientallen kinderen in geboren, vele malen is er door zwartgeklede mannen iemand uit weggedragen naar de laatste rustplaats. O, als die muren eens konden spreken!. Wat zouden ze ook verhalen van bittere armoede, die er vroeger wel is geleden, van lange werkdagen, van zwoegen en slaven.. Het leed is ook Tjitte Wijngaarden niet voorbij gegaan, maar hij weet zijn leven te zien in een hoger licht en weet daar blijmoedig van te getuigen. “Ik soargje hjir net wei.” zegt hij, “Wy hawwe in Boarch.” Korter maar ook eerlijker geloofsbelijdenis hebben we zelden gehoord.
“Mar jo moatte net miene dat ik altyd sa´n bêsten ien west ha, benammen, yn de jonge jierren net!”En dan komen de verhalen los, o.a. over de tijd dat hij melkknecht was in Duitsland. Al pratende komen we weer op de affearen, de potkar. Maar hij deed ook in lood, vodden, oud ijzer en alles wat van zijn gading was. Trouwens daar doet hij nog in, al kan hij er niet meer opuittrekken en moet men het hem brengen. Onlangs heeft hij nog voor een flink bedrag kunnen afleveren en zoiets komt wel van pas, want Tjitte Wijngaarden leeft van Drees. Daar moet dan nog de huishuur vanaf, weliswaar slechts een daalder in de week, maar voor hem een heel bedrag, het krantengeld (het Bolswarder Nieuwsblad is zijn lijfblad) en een paar draden tabak, want de pijp is niet vaak koud.
Aan de Singel bewoonde hij het huis niet alleen. Eigenlijk waren het een 4-tal woningen, waarvan het achterste de laatste tijd als pakhuis werd gebruikt. Achter hem woonde Sjouke Lemstra en daarachter Minke Bakker.Dat alles is nu voorbij. Het huis gaat naar de grond, maar het daklood is hem beloofd, zodat hij ook nog een stuiver kan verdienen aan `zijn eigen` huis. Al pratende vertelt Wijngaarden ons ook van het antieke haardijzer, met een paar gebeeldhouwde engeltjes er op. Van onderen was het ijzer wat kankerig, zodat hij er niet veel licht inzag. Toch is het nog terecht gekomen in de Bolswarder Oudheidkamer. Ook in de nieuwe woning bevalt het Wijngaarden best. Hij heeft een mooi uitzicht, maar soms wel wat last van de westenwind, die vlak op de ramen staat. In dat opzicht was het aan de Singel “Smûker”.
We kijken de ruime kamer eens rond. Alles is er opgeruimd en netjes. Trots vertelt onze gastheer ons, dat hij het zelf onderhoudt. Netheid is nu eenmaal zijn hobby. Ook het gereid van de kedde was destijds altijd mooi gepoetst. Ons oog valt op een ingelijste foto van de pastorie met op de achtergrond de kerk met een koepeltje. “Ja, dat koft ik yn it boelgoud fan Pier vab Gosliga”vertelt Wijngaarden ons. “Letter ha se in spits op ‘e toer set, dat wie, as ik my net fersin yn 1898.”Zo viel er heel wat te vertellen en we mogen niet vertrekken zonder een sigaar.
1118 Tjitte Wijngaarden (M)
* 06-10-1874 te Dedgum akte: 78
† ??-06-1960 te Tjerkwerd akte: 0
