Restaurateur Anske de Boer uit Franeker werkt in de Sint Petrustsjerke in Tjerkwerd aan het grafmonument van Watse van Camminga en Rixt van Donia. Het zeventiende-eeuwse monument wordt hersteld doordat het dreigde voorover te vallen. Het is volgens deskundigen van het Rijksmuseum in Amsterdam een van de meest bijzondere grafmonumenten in Nederland.
Kerk monument Tjerkwerd weg voor restauratie
Het markante grafmonument van Watse van Cainininga en zijn vrouw Rixt van Donia în de Petruskerk van Tjerkwerd ondergaat eeu ingrijpende restauratie. Tegelijkertijd worden enkele bouwknndige ingrepen gepleegd waardoor een eind komt aan het overhellen en verzakken van het tonnen wegend kunstwerk dat is opgebouwd uit marmer, kalksteen en albast.
Tjerkwerd – Sinds enkele weken ontneemt in de Tjerkwerder Petruskerk een plastic voorhang het zicht op het markantste onderdeel van het interieur: het grafmonument van Watse van Camminga en zijn vrouw Rixt van Donia. Menig nieuwsgierige kerkganger heeft er voor of na de dienst al een steelse biik achter geworpen. Veel valt er niet (meer) te zien.
Het opvallende monument is al voor driekwart ontmanteld. Op de grafstenenvloer staan zakken met genummerde onderdelen, klaar om te worden afgevoerd. Verantwoordelijk voor demontage, herstel, conservering en het daarna weer in elkaar zetten van al die beelden, schilden, doodskoppen, vazen met verwelkende bloemen. liggende zandloper en andere symbolische beeltenissen is Anske de Boer.De Franeker, die zichtbaar plezier aan de herstelklus beleeft, is allesbeha1ve een leek op dit gebied. ‘Doe’t wy as tsjerke einlings fan Monumintensoarch te hearren krigen, dat de restauraasje trochgean koe, kamen wy as fansels by De Boer út’, zegt koster Michiel de Jong. Ook het recente herstel van het Delftse grafmonument van Willem van Oranje, een van de belangrijkste monumentale beeldhouwwerken in Nederland, stond onder diens leiding.
Deskundigén hebben al vastgesteld dat het in 1666 gemaakte grafmonument van Van Camminga en Donia en hun beide kinderen oorspronkelijk niet tegen deze muur stond. ‘Dat is pas in 1809 gebeurd, eerst moet het ergens anders in de kerk hebben gestaan’,verzekert De Boer. Hij deelt de conclusie dat het onderste deel van het kunstwerk van later datum is.
Het monument bestaat uit wit en zwart marmer en het minder sterke kalksteen. Ook is er Engels albast in verwerkt. ‘Dat is zeer uitzonderlijk. Alleen daarom al is dit grafmonument een
zeldzaamheid’, zegt De Boer. Het enkele tonnen wegende gedenkteken moest de laatste tijd door lelijke balken worden ondersteund. Doordat de (zwarte) achtermuur, deels van tufsteen opgetrokken, en de vloer ongelijk verzakten, helde het monument naar rechts en zelfs naar voren. Om dat proces te stoppen, zullen straks de nodige bouwkundige ingrepen plaatsvinden. Onder andere in de manshoge grafkelder onder de vloer waarin de stoffelijke resten van de landadellijke gezinsleden liggen. ‘No’t it monumint der foar wei is, kinst der makllker bij. Wy moatte de boel yn ien kear goed oanpakke’, zegt De Jong.
De verwachting is dat Tjerkwerd in de loop van volgend voorjaar het 3 bij 4 meter grote kunstwerk weer kaarsrecht, schoon en verfraaid terug heeft. De hersteloperatie, die zeker een paar ton vergt, wordt door overheidssubsidies, een eigen bijdrage van de hervormde kerkvoogdij en fondsgelden bekostigd. De Franeker restaurateur Anske de Boer neemt het monumentale kerkmonument in Tjerkwerd voorzichtig uit elkaar. Volgend voorjaar komt het schoon en volledig hersteld terug.
LC 4-11-2003 door Willem Altena.
