In de tuin van een aannemer in Tjerkwerd staat een oude stoeppaal fier in het zompige gras. Eeuwen markeerde het natuurstenen kunstwerk de even verderop gelegen boerderij Buwalda Stapert. Liefdevol streelt Jacob Galema het ongeveer tweeënhalve meter lange en robuuste beeldhouwwerk. Hoe vaak hij er als knaap met zijn broertje grindstenen naar toe heeft gegooid weet hij niet meer. ,,Wy wienen net sa aardich foar him. It wie ús mikpeal. Hy stie altiten yn ’e jister.’’
Huizen van allure
De voormalig bankdirecteur is inmiddels 94 jaar. Voor Galema is het weerzien met de stoeppaal zichtbaar emotioneel. De paal stond vroeger bij zijn ouderlijk huis en werd door de koeien gebruikt als krabpaal. André Buwalda, die zich in de materie heeft verdiept, schat dat de paal dateert uit de zestiende eeuw. In de 15de, 16de en 17de eeuw vormden stoeppalen de afbakening van huizen met enig allure. Het natuursteen kwam uit België. Op Terschelling kom je ze nog wel tegen, maar op het platteland in Friesland zijn ze een zeldzaamheid, vertelt Buwalda. Beeldhouwer Vredeman de Vries (1527-1609) uit Leeuwarden maakte voor de meeste stenen het ontwerp.
Op een tekening uit 1724 van een state tussen Tjerkwerd en Greonterp staan een gevelsteen en twee stoeppalen. ,,Dat was eigenlijk Buwaldabuorren. Sjoukje van Buwalda zou de bewoonster zijn geweest. Daar komt uiteindelijk ook mijn familienaam vandaan.’’ Al decennia spit Buwalda in archieven naar informatie over de geschiedenis van de streek en inwoners. Onlangs stuitte hij daarbij op de stoeppaal.
Geëindigd als wegverharding
De paal heeft tot 1969 in en rond de oude state Buwalda Stapert gestaan, de plek waar Jacob Galema opgroeide. Zijn vader kocht de boerderij in 1920, later nam zijn broer het over, vervolgens kocht hun zwager de pleats. Hij had helaas weinig op met de historie van de state, stelt Galema. Jarenlang lag de paal half in de sloot en dreigde een roemloos einde.
Veel stoeppalen zijn geëindigd als wegverharding. Aannemers wisten wel raad met kapotgeslagen bouwmateriaal. Cor van Zuiden uit Tjerkwerd is uit ander hout gesneden. De bouwbaas had wel vaker exemplaren gezien en wilde deze stoeppaal houden. ,,Ik heb er altijd oog voor gehad.’’ Hij gaf hem een plek in zijn eigen tuin in Tjerkwerd. Decennialang kraaide niemand naar de paal, totdat Buwalda zich in de materie verdiepte.
Hij noemt het geweldig dat het kunstwerk dat behoort tot Buwalda Stapert op nog geen anderhalve kilometer afstand een prominente plek in de tuin van Van Zuiden heeft. ,,De paal is nagenoeg onbeschadigd en origineel. Veel families hebben de steen later voorzien van een wapen of opschrift.’’
